Naast een formeel leidinggevende heeft elk team ‘leiders’ en ‘volgers’. Mensen die van nature gemakkelijk de rol van informele leider op zich nemen en medewerkers die goed gedijen op een plek meer in de luwte. Niks mis mee. Het wordt echter destructief gedrag als een informele leider het formele gezag van de manager ondermijnt en voor zijn of haar eigen belang gaat. En daarmee het team, de sfeer en het resultaat naar beneden haalt.
Een informele leider kan een hele waardevolle aanvulling zijn voor een manager. Iemand die rust in het team brengt als het nodig is. Of kan versnellen als een deadline dichterbij komt. Maar het wordt een hindernis als een informele leider het teambelang opzij schuift en zijn of haar rol gebruikt voor eigen gewin. Dat uit zich bijvoorbeeld in ondermijnend gedrag door tijdens de lunch tegenover een klein groepje collega’s het voorstel van de manager onderuit te halen. Achter iemands rug om kwaad te spreken. Of door altijd met gestrekt been in een overleg dwars te gaan liggen. Er ontstaat door dat gedrag veel negativiteit waar een team niet bij gebaat is. Het wordt onveilig in het team om met voorstellen, innovatieve ideeën te komen of fouten te maken of zich kwetsbaar op te stellen.
Privileges en ‘vrijheden’
In ‘zwakke’ teams zie je dat de informele leider veel ruimte neemt (en krijgt!) en langzamerhand steeds meer de touwtjes in handen krijgt. Bepaalde privileges en ‘vrijheden’ zijn in de loop van de jaren opgebouwd en steeds steviger verankerd. Dat komt omdat de informele leider een groep collega’s om zich heen heeft verzameld die hem of haar volgen. Dat ‘loont’ voor die volgers omdat zij zich ook bepaalde privileges gaan toe eigenen. Langere pauzes nemen of minder inzet tonen. Het slechte voorbeeld houdt slecht gedrag van anderen in stand.
Destructief gedrag
Tot het moment dat de leidinggevende samen met het team aan de bovenstroom gaat werken en de medewerkers echt gaat houden aan de afspraken, is het lastig voor collega’s om de informele leider aan te spreken. De volgers zullen een informele leider niet direct afvallen, omdat zij veel te verliezen hebben. Ze lopen het gevaar er niet meer bij te horen of – nog erger – weggepest te worden. De andere teamleden durven vaak niets te zeggen of hun leidinggevende bij te vallen, omdat ze niet het middelpunt van negatieve aandacht van die collega’s willen worden. Er ontstaat een onveilige werkcultuur waarin mensen – om heel verschillende redenen – bang zijn geworden om hun mond open te doen. En daarmee wordt het destructieve gedrag in stand gehouden.
Deze dynamiek zien we vaak in de trajecten die wij als Noordcoach begeleiden: er speelt van alles. Dat kan in de bovenstroom zijn: doelen die niet logisch en helder zijn, afspraken die onduidelijk zijn en niet opgevolgd worden en het ontbreken van de stip op de horizon. Waar doen we het allemaal voor? Als de bovenstroom niet goed op orde is, zie je een veelheid aan strubbelingen in de onderstroom. Aannames, overtuigingen en vooroordelen die het belang en het resultaat van het team niet ten goede komen.
Terug naar een veilig team
Door te werken aan de bovenstroom zet je samen met het team het kader neer. Vanaf dat moment wordt duidelijk dat het team als collectief en de medewerker als individu zich eraan te houden hebben. Samen met het team leert de leidinggevende hoe ze effectiever besluiten kunnen nemen, door elkaar goed te bevragen en elkaars inbreng leren gebruiken om tot betere besluiten te komen. Langzamerhand wordt het in het team veiliger om gedrag te benoemen dat niet bijdraagt aan het bereiken van het doel. Medewerkers ervaren dat hun bijdrage ertoe doet, dat verschillen niet erg zijn maar wel om afstemming vragen.
Dit proces gaat met vallen en opstaan. Want oude gedragingen, weerstand en destructief gedrag zijn niet meteen gekeerd. Dit vraagt de inspanning van de leidinggevende voor het kader en met name van de teamleden voor het taakvolwassen worden als team door zinvolle discussies met elkaar aan te gaan, betrokkenheid en verantwoordelijkheid te nemen. Samen creëren ze de support die ervoor zorgt dat een team een eenheid is en blijft en waar gewerkt wordt aan de gezamenlijke teamdoelstellingen. In een gezond team met leiders en volgers, waarin iedereen toch tot zijn of haar recht komt.
Destructief gedrag in jouw team?
Herken jij destructief gedrag in jouw team en vind je het lastig om dit bespreekbaar te krijgen. Noordcoach Team- & Leiderschapsontwikkeling denkt graag met jou en je team mee. Mail ons voor een vrijblijvend gesprek.
Lees ook onze eerdere blogs
Dit is het derde blog over informeel en formeel leiderschap. Hieronder lees je de eerste twee blogs uit deze serie.
‘Leiden in last: de informele leider die in de weg loopt’
‘Formeel en informeel leiderschap: aanvulling of aanfluiting’
